Amsterdam'da yapılan mide küçültme ameliyatlarını matematiksel modellerle inceliyor

ETÜ Fen Fakültesi Matematik Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Vehpi Yıldırım, Amsterdam Üniversitesi Tıp Merkezi ile birlikte 'Mide küçültme ameliyatlarının enerji metabolizması üzerindeki etkilerini inceleyerek ameliyatların verimliliğini artırmaya yönelik' araştırma projesi yürütüyor. Amsterdam Üniversitesi Tıp Merkezi'nde yapılan mide küçültme ameliyatlarıyla ilgili verileri, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu'nun (TÜBİTAK) desteğiyle, ETÜ Yüksek Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi (YÜTAM) bünyesinde geliştirdiği matematiksel modellerle inceleyen Yıldırım, simülasyonlarla ameliyatların faydalarının neler olduğunu tespit etti.

BİRÇOK DETAYI AYDINLIĞA KAVUŞTURABİLİYORUZ

Mide küçültme ameliyatı geçiren hastalardan toplanan verileri matematiksel modeller yardımıyla incelediğini belirten Dr. Öğretim Üyesi Vehpi Yıldırım, “Bu proje kapsamındaki amacımız mide küçültme ameliyatlarının yağ metabolizması ve glikoz metabolizması üzerindeki etkilerinin neler olduğunu etraflıca analiz etmek. Çünkü, özellikle klinik çalışmalarda, sadece hastalardan toplanan ham verileri gözlemleyerek birçok bulguya maalesef ulaşamıyoruz. Yani elde etmemiz gereken tüm bilgiyi maalesef ham veriden elde edemiyoruz. Bununla birlikte, matematiksel modeller kullanıldığı zaman bu veriye ilk bakışta göremediğimiz veya gözden kaçan önemli birçok detayı aydınlığa kavuşturabiliyoruz. Ayrıca, matematiksel modeller bize metabolizmada herhangi bir iyileşme meydana geldiği zaman bu iyileşmenin tam olarak hangi etkenden kaynaklandığını veya sistemin hangi yolağında ortaya çıktığı hakkında da detaylı bilgiler veriyor. Bu anlamda matematiksel modellerin bu çalışmamıza katkısı, mide küçültme ameliyatları sonrasında, enerji metabolizmasında meydana gelen iyileşmelerin neden-sonuç ilişkisini açıklığa kavuşturmaları ve bu iyileşmelerin ameliyatlar sırasında ortaya konabilecek bazı yeni konfigürasyonlar sayesinde nasıl daha ileriye taşınabileceği hakkında bilgiler vermeleridir. Yani, geliştirdiğimiz modellerle, ameliyat sonrasında ortaya çıkan anatomik konfigürasyonlarda yapılacak bazı modifikasyonlarla birlikte ameliyatın sonuçlarının nasıl daha iyi bir hal alacağını öngörmeye dönük bazı çalışmalar yürütmekteyiz" diye konuştu.

AMELİYATIN FAYDALARINI ORTAYA KOYDU

Dr. Öğretim Üyesi Yıldırım, çalışma kapsamında oluşturdukları simülasyonlarda elde edilen bazı sonuçlarla, özellikle yağ metabolizması ile glikoz metabolizmasının birbirleriyle çok yakından ilişkili olduğunu ve insülinin bu iki metabolizmayı düzenlemede kilit bir rol oynadığını gösterdiklerini kaydetti. Yaklaşık 2 yıl süren ve TÜBİTAK tarafından desteklenen projede sona geldiklerini ve yaptıkları incelemede mide küçültme ameliyatlarının faydalarını ortaya koyduklarını vurgulayan Yıldırım, şunları söyledi:

“Hastalardan toplanan klinik verileri direkt olarak incelediğimizde mide küçültme ameliyatlarının yağ metabolizmasında çok büyük iyileşmelere neden olduğunu görüyoruz. Ayrıca şunu da gözlemleyebiliyoruz ki bu iyileşmeler sadece kilo kaybı ile de ilişkili değiller. Yani bazı iyileşmeler kilo kaybının da ötesinde bazı sonuçlardan kaynaklanıyor. Mesela insülin direnci gibi bazı indekslerde çok ciddi iyileşmeler görüyoruz ve bu iyileşmeler ameliyatın çok erken safhalarında, hastalar henüz büyük miktarda kilo kaybetmeden ortaya çıkıyor. Karaciğer yağlanması gibi bazı indekslerde de çok ciddi iyileşmeler tespit ediyoruz. Bu verileri, geliştirdiğimiz dinamik matematiksel modellerle detaylı bir biçimde incelediğimizde gördük ki karaciğerden salgılanan yağ miktarı ile insülin direnci arasında çok ciddi bir ilişki bulunmakta. Yani, insülin direnci gibi bazı metabolik rahatsızlıkların yağ metabolizmasında bazı bozulmalara neden olduğunu ve ameliyatlardan sonra insülin direncinde meydana gelen iyileşmenin yağ metabolizmasını da çok olumlu etkilediğini gördük. Sonuç olarak, ameliyat sonrasında yağ ve glikoz metabolizmalarında topyekun ciddi iyileşmeler ortaya çıktığını ve bu iyileşmeler arasında önemli bir neden-sonuç ilişkisi olduğunu söyleyebiliriz."

Araştırmanın sonuçlarından bir tanesinin de beslenme ve diyet alışkanlıkları konusunda olduğunu ifade eden Yıldırım, “Beslenme ve diyet alışkanlıkları insanların hayatını olumsuz yönde etkileyebiliyor. Ama mide küçültme ameliyatları sonrasında diyet alışkanlıklarının da ciddi bir biçimde değiştiğini gözlemleyebiliyoruz. Ameliyat sonrasında, besin tüketiminde ciddi bir düşüş, aynı zamanda tüketilen besinlerin emiliminde de ciddi bir azalma meydana geldiğini gözlemleyebiliyoruz" dedi.