TÜİK: Teknogirişim ortaklarının yüzde 12,9'u kadın

TÜİK, 2024 yılına ilişkin Teknogirişim Araştırması sonuçlarını açıkladı. Araştırma, TÜİK tarafından başlatılıp, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile iş birliği içerisinde uygulandı. Çalışma, bakanlık tarafından oluşturulan çerçeve esas alınarak yürütüldü. Elde edilen verilerin hem istatistiksel amaçlarla hem de politika geliştirme, destek programlarının tasarımı ve teknogirişim ekosisteminin güçlendirilmesine yönelik çalışmalarda kullanılması amaçlandı.

Buna göre; küçük ve orta büyüklükteki işletme (KOBİ) statüsünde ve bağımsız bir işletme niteliği taşıyan, kuruluş tarihi itibarıyla en fazla 15 yıllık geçmişe sahip, teknoloji ve yenilik odaklı, ölçeklenebilir iş modelleriyle faaliyet gösteren girişimler olarak tanımlanan teknogirişimlerin, kurucu ortağı veya en yüksek paya sahip aktif ortaklarının yüzde 87,1'ini erkekler, yüzde 12,9'unu kadınlar oluşturdu. Erkeklerin yüzde 46 ile lisans mezunu olduğu görüldü. Bunu yüksek lisans (yüzde 23,5) ve doktora veya eş değeri (yüzde 19,7) mezuniyet düzeyleri izledi. Kadınlarda ise en yüksek pay lisans mezunlarında (yüzde 36,1) olurken, bunu doktora veya eş değeri (yüzde 28,5) ve yüksek lisans (yüzde 24,6) takip etti. Genel olarak, her iki cinsiyette de teknogirişimlerin kurucu ortakları ağırlıklı olarak lisans ve üzeri eğitim düzeyine sahip. Kadınlarda lisansüstü eğitimin payının görece daha yüksek olduğu dikkat çekti.

ORTAKLARIN YÜZDE 49,7'Sİ MÜHENDİSLİK, İMALAT VE İNŞAAT MEZUNU

Teknogirişimlerin kurucu ortağı veya en yüksek paya sahip aktif ortaklarının lisans düzeyinde ilk üç eğitim alanı sırasıyla; mühendislik, imalat ve inşaat (yüzde 49,7), iş, yönetim ve hukuk (yüzde 12,7), bilişim ve iletişim teknolojileri (yüzde 11,8) oldu.

İŞ DENEYİMLERİNDE ÖZEL SEKTÖR VE GİRİŞİMCİLİK ÖNE ÇIKTI

Teknogirişimlerin kurucu ortağı veya en yüksek paya sahip aktif ortakları daha önceki iş deneyimlerine göre incelendiğinde, yüzde 81,4'ünün özel sektörde ücretli olarak çalıştığı, yüzde 46,5'inin girişimci olduğu ve yüzde 31,4'ünün serbest meslek deneyimine sahip olduğu görüldü. Yüzde 30,3'ü kamu sektöründe çalıştığını, yüzde 24,4'ü akademisyen olduğunu belirtirken yüzde 3,9'ü ise ilk iş deneyimi olduğunu belirtti. Teknogirişim öncesinde girişimcilik deneyimine sahip olanların ise yüzde 31,4'ünün 0-2 yıl, yüzde 27,3'ünün ise 3-5 yıllık girişimcilik deneyimleri olduğu tespit edildi.

YÜZDE 37,4'Ü YURT DIŞINDA EĞİTİM VEYA İŞ DENEYİMİNE SAHİP

Teknogirişimlerin kurucu ortağı veya en yüksek paya sahip aktif ortaklarının yurt dışında eğitim veya iş deneyimine sahip olma oranının yüzde 37,4 olduğu gözlendi. Bunların içerisinde; yurt dışında eğitim alanların oranı yüzde 70,9 oldu. Bunu sırası ile yurt içinde yerleşik şirket tarafından yurt dışında görevlendirilenler (yüzde 41,3), yurt dışında ücretli çalışan olarak istihdamda yer almış olanlar (yüzde 41,3) ve yurt dışında girişimcilik deneyimine sahip olanlar (yüzde 35,7) takip etti.

Teknogirişim kurucu ortağı veya en yüksek paya sahip aktif ortaklarının babalarının en yaygın meslek grubu, yüzde 32,9 ile kamu çalışanı oldu. Bunu takip eden meslek grupları ise sırasıyla, serbest meslek sahipleri (yüzde 27), özel sektörde ücretli çalışanlar (yüzde 25,5), girişimciler (yüzde 12,5) ve akademisyenler (yüzde 1,7) oldu. Teknogirişim kurucu ortağı veya en yüksek paya sahip aktif ortaklarının annelerinin yüzde 66,6'sının ev işleri ile meşgul olduğu görüldü. Annelerin meslek grupları incelendiğinde, en yaygın meslek grubunun yüzde 16,4 ile kamu çalışanları olduğu, bunu sırasıyla, özel sektörde ücretli çalışanlar (yüzde 8,8), serbest meslek sahipleri (yüzde 4), girişimciler (yüzde 3,2) ve akademisyenlerin (yüzde 0,9) takip ettiği görüldü.

KADIN PERSONEL ORANI YÜZDE 31

Teknogirişimlerde çalışan personelin yüzde 69'unu erkekler, yüzde 31'ini kadınlar oluşturdu. Eğitim seviyesi ve cinsiyete göre incelendiğinde, erkek personelin en yüksek oranla lisans mezunu olduğu (yüzde 66,5) görüldü. Bunu yüksek lisans (yüzde 10), lise ve dengi (yüzde 9,1), meslek yüksekokulu (yüzde 7,7), doktora veya eş değeri (yüzde 4,4) ve diğer (yüzde 2,2) eğitim seviyeleri takip etti.

Kadın personelde ise en yüksek pay yüzde 68,7 lisans mezunlarına ait. Kadın çalışanlarda yüksek lisans mezunları yüzde 11,2 ile ikinci sırada yer alırken bunu lise ve dengi (yüzde 7,6), meslek yüksekokulu (yüzde 6,3), doktora veya eş değeri (yüzde 3,2) ve diğer (yüzde 3) takip etti.

Teknogirişimlerin yüzde 48,5'i 2024 yılı içerisinde Ar-Ge, yenilik, tasarım, yazılım, pazarlama ve benzeri stratejik konularda uzmanlık sahibi bir personeli işe aldı veya almayı denedi. Bu teknogirişimlerden yüzde 34,1'i bu pozisyonları doldurmakta zorluk yaşadı. Teknogirişimlerin personel işe alım sürecinde yaşadığı zorluklar incelendiğinde, başvuru sahiplerinin yüksek ücret beklentisi öne çıkarken; bunu ilgili alanda gerekli niteliklere sahip olunmaması ve başvuru sahiplerinin ilgili iş deneyimine sahip olmaması takip etti.

EN ÖNEMLİ FİNANSMAN KAYNAĞI KENDİ SERMAYESİ

Teknogirişimlerin kuruluş döneminde ve 2024 yılı içerisinde en önemli finansman kaynakları ayrı ayrı incelendi. Teknogirişimler için kuruluş döneminde kendi sermayesi/özkaynakları yüzde 89,7 ile en önemli finansman kaynağı olurken, bu oran referans dönemde yüzde 79 oldu. Teknogirişimin kuruluşundan itibaren gerçekleştirdiği faaliyetlerde en önemli engelleyici faktör olarak yüksek maliyetler yüzde 80,8 ile ilk sırada yer aldı. Bunu yüzde 54,2 ile özkaynakların yetersizliği, yüzde 52,1 ile kredi veya girişim sermayesi/özel sermaye yetersizliği, yüzde 50,3 ile kamu hibeleri ya da sübvansiyonlarına ulaşım sağlayamama takip etti.

YÜZDE 54,4'Ü YENİ FİNANSMAN ARAYIŞINDA BULUNDU

Yeni finansman arayışında bulunan teknogirişimlerin payı yüzde 54,4 olurken bu teknogirişimlerin yüzde 72,2'si gelen yatırım tekliflerini yetersiz buldu. Yeni finansman arayışında bulunan teknogirişimlerin zorluk yaşadığı diğer alanlar; yüzde 55,2 ile yatırımcının girişimden beklenenden fazla katılım payı talep etmesi, yüzde 44,2 ile sunulan sözleşme hükümlerinin kabul edilebilir olmaması, yüzde 40,8 ile karar alma özerkliğinin olumsuz yönde etkilenmesi oldu.

E-SATIŞ YAPAN TEKNOGİRİŞİMLERİN ORANI YÜZDE 22,2

Teknogirişimlerin yüzde 22,2'si, 2024 yılında internet veya elektronik veri alışverişi aracılığı ile e-satış yaptı. Bu girişimlerin yüzde 20,4'ü web sitesi ya da mobil uygulamalar üzerinden web satış yaptı. Web sitesi ya da mobil uygulamalar üzerinden mal veya hizmet satışı yapan teknogirişimlerin yüzde 88,9'u kendi web siteleri ya da mobil uygulamalarını kullanırken yüzde 31,2'si farklı girişimlerin de satış yapabildiği çevrim içi mağazalar ve pazar yerleri ile mobil uygulamalarını kullandı.

YURT DIŞINA GERÇEKLEŞEN E-SATIŞLARDA İLK SIRAYI AB ALDI

Teknogirişimlerin 2024 yılında internet aracılığı ile gerçekleştirdikleri e-satış oranları coğrafi bölge dağılımına göre incelendiğinde; e-satış yapan teknogirişimlerin yüzde 94,9'u yurt içine e-satış yaptığını ifade etti. Bunu; yüzde 28,4 ile Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, yüzde 22,5 ile Amerika Birleşik Devletleri (ABD), yüzde 20 ile diğer ülkeler, yüzde 17,8 ile Yakın ve Orta Doğu ülkeleri ve yüzde 14,9 ile Türk Cumhuriyetleri takip etti.

Teknogirişimlerin yüzde 22,8'i 2024 yılında piyasaya sunduğu mal veya hizmetler için ihracat gerçekleştirdi. 2020-2024 yılları arasında herhangi bir yılda Ar-Ge faaliyeti yürüten teknogirişimlerin oranı yüzde 74,4 oldu. İhracat performansı ile Ar-Ge faaliyetleri arasındaki ilişki incelendiğinde, Ar-Ge faaliyeti yürüten teknogirişimlerin yüzde 25,6'sının ihracat yaptığı, Ar-Ge faaliyeti yürütmeyen teknogirişimlerde ise bu oranın yüzde 12,9 olduğu görüldü.

2024 YILINDA EN FAZLA İHRACAT YAPILAN COĞRAFİ BÖLGE AB

İhracat yapan teknogirişimlerin yüzde 66,2'si AB ülkelerine, yüzde 41,5'i diğer ülkelere, yüzde 40,1'i ABD'ye, yüzde 36,3'ü Yakın ve Orta Doğu ülkelerine ve yüzde 26,6'sı Türk Cumhuriyetleri'ne ihracat gerçekleştirdi.

LOJİSTİK MALİYETLERİN YÜKSEKLİĞİ İHRACATTA KARŞILAŞILAN EN ÖNEMLİ ZORLUK

2024 yılında ihracat gerçekleştiren teknogirişimlerin yaşadığı zorlukların başında yüzde 29,9 ile lojistik maliyetlerin yüksekliği geldi. Bunu; yurt dışına satılan ürünlerin teslim edilmesinin veya iade edilmesinin yüksek maliyeti (yüzde 27,6), online ödeme sistemi ile ilgili zorluklar (yüzde 22,2), gümrükleme işlemlerinde yaşanan sorunlar (yüzde 20,5) ve standart ve regülasyonlara uyumluluk sorunu (yüzde 19,9) izledi.

Teknogirişimler 2022-2024 döneminde, ekonomik performanslarını artırmada en etkili stratejinin yüzde 77,5 ile yenilikçi teknoloji sunmaları olduğunu ifade etti. Bunu yüzde 76 ile iyi müşteri ilişkileri ve yüzde 66,2 ile alanda deneyimli, güçlü bir ekibe sahip olma takip etti.